Gul

Biro qeytan û çav bi kil

Biskên dirêj li ser mil

Bejina zirav rîhan şitil

Te mal li min kire kavil

Ji te pêva kes neket dil

Ax ji derdê te gul

Çavên reş dirêj mijgul

Bêvil zirav wek nikil

Heyrana herdu dêmgul

Te ji min bir dil û aqil

Sing boye wek du çiqil

Nav ra dixwî çi paxil

Berfa spî mîna kakil

Ji min bir hemî hawil

Çav li min bon şil û pil

Dil boye kovan û kul

Xwezî ez boma bilbil

Bêhn bikira ew sorgul

Bixwara ji wê simbil

Li min vekira ew dil

Bigirta dest û çepil

Bi min ra bikira têkil

Ax ji derdê te gul

الفبای مشترک زبان کردی

گسترش ارتباطات مجازی (از طريق كامپيوتر) و در دسترس بودن منابع متنوع اطلاعات الكترونیكی روی اينترنت موجبات سوالات تكنيكی را در زمینه‌ی شكل و نحوه استفاده از ابزار ارتباطی فراهم آورده است. بكار گیری اينترنت، بسرعت بخشی از زندگی روزمره خانواده‌ها در كشورهای غربی شده است. مهاجران كرد نيز به اين مسير ملحق شده و در اين روند جزو كاربران قابل ملاحظه ارتباطات اينترنتی می‌باشند.

تاريخ زبان كردی يك پديده‌ی انعطاف پذير شگفت انگيز بوده است. در حال حاضر تقريباً چهل ميليون نفر در سرتاسر دنيا به گويش‌های گوناگون زبان كردی صحبت می‌كنند. از زمانی كه سرزمين آبا و اجدادی كردها در قلب جغرافيائی خاورميانه مابين كشورهای متعددی تقسيم گرديد، و باعث تشكیل يكی از بزرگترين ملل بدون كشور (دولت) دنیا گردید، برقراری ارتباط از روی مرزهای بين المللی بسیار مشكل گرديده است. تنها از اواخر دهه هشتاد میلادی سخنوران به گويش های مختلف زبان كردی توانسته اند مابين كشورهائی كه كردستان را اداره می كنند با يكديگر ارتباط برقرار سازند. اخيراً در عصر شبكه های ارتباطات كامپيوتری، كردها فصل جديدی را در تاريخ زبانشان آغاز كرده‌اند كه ممكن است آنها را قادر سازد كه با حركتی ملی، زبان كردی را به زبان اول مورد استفاده‌ی كودكانشان تبديل نمايند.

اکنون به دلیل رشد سریع اطلاعات الکترونیکی‌، ادامهٔ حیات زبان کوردی بستگی به توانائی آن در معرفی‌ و شناساندن موثر مشکلات مردمی که به این زبان سخن میگویند دارد. نسل جوانی که دور از کردستان زندگی‌ می‌کند امروز میتواند به آسانی از طریق شبکه جهانی‌ اینترنت با همشهریان و یا همزبانان خود در دیگر نقاط دنیا به زبان مادری ارتباط برقرار کند. البته این امر نیاز به نوسازی  زبان کوردی داشته تا محدودیتی برای افراد پیش نیاید. با ایجاد چنین سیستم ارتباطی‌ گسترده، امکان ایجاد بانک اطلاعاتی الکترونیکی‌ ملی‌ برای کوردها با دسترسی آسان از طریق اینترنت به وجود خواهد آمد. چنین بانک اطلاعاتی‌ میتواند شامل اطلاعات در مورد اقشار مختلف کورد زبان باشد، که در نهایت باعث ایجاد ارتباط نزدیکتر میان گویشهای گوناگون زبان کوردی و همچنین ایجاد راهی‌ نوین برای ارتباط میان نسل قدیم و جدید خواهد شد.

در حال حاضر کوردها از چهار سیستم غیر استاندارد نوشتاری استفاده میکنند. در نواحی مرکزی از حروف الفبای عربی‌ استفاده میشود.  کوردهای ساکن در اتحاد جماهیر شوروی سابق از حروف کیریللیک استفاده میکنند و در جنوب شرقی کوردستان هم استفاده از حروف الفبای فارسی رایج است.

نبود سیستم نوشتاری مشترک ، استفاده از رسانه‌ها و نشریات مربوط به یک منطقه  خاص را در مناطق دیگر ناممکن و بیهوده می‌سازد. در نتیجه بسیاری از صاحبنظران در مورد نیاز فوری به ایجاد یک سیستم الفبایی مشترک به توافق رسیده‌اند.  فرهنگسرای زبان کوردی (کال) بر این باور است که سیستمهای کنونی نوشتاری زبان کوردی دچار کاستیها و اشکالات فراوانی‌ چون توانایی کاربردی بسیار کم مخصوصاً برای کسانی‌ که به گویش‌های متفاوت زبان کوردی سخن میگویند می‌باشد. نکته دیگر ضعیف بودن قوانین و استانداردهای جهانی فناوری اطلاعات ( آی.تی) است. برای جلوگیری از این موارد، فرهنگسرای زبان کوردی (کال) سیستم مشترک الفبایی را مطابق باISO-8859-1 بین‌المللی ایجاد کرده است.

این سیستم نوین ترکیبی‌ است از الفبای لاتین همراه با تغییرات جزئی / نشان‌ها و علائم جدید که با افزایش توانایی‌ها کار را برای کاربران آسانتر ساخته و انعطاف بیشتری بدان بخشیده است. این تلاش‌ها به منظور احیا و ترویج استفاده از زبان کوردی بویژه برای نسل جوان کورد انجام شده است.

سیستم مشترک الفبای کوردی با توجه به سه نکته زیر ایجاد شده:

۱. برای نشان دادن هر صدا یک حرف در نظر گرفته شده.( به استثنای  صداهایی مانند sh,jh)

۲. استفاده نکردن نشانه های تفکیک کننده که نوشتن آنها نیاز به استفاده از برنامه های مخصوص کامپیوتری دارد. تمام حروف  استفاده شده در این سیستم  الفبایی مشترک مطابق با ISO ۸۸۵۹-۱ لاتین ۱ برای زبانهای اروپای غربی و پیرو یک استاندارد جهانی‌ میباشند.

۳. حذف حروفی که سمبل هیچ صدا یا نشانه‌ای در زمان کوردی نمی باشند مانند ع، غ، ح .( بکار گرفتن E/'e/'H/'h/'X/'x' با توجه به گویش های گوناگون جایز می‌باشد. برای اطلاعات بیشتر میتوانید برگه پرسش‌ها و پاسخها را ببینید.) واژه‌های غرض گرفته شده  نیازمند خنثا شدن و  همخوانی با قوانین نوشتاری زبان کوردی را داشته و همزمان با حفظ این قوانین تلفظ به گویش‌های مختلف نیز باید توجیه شده باشد.

این دستگاه/سیستم الفبایی  شامل ۳۴  حرف است. ۴ حرف از نوع حروف diagraph مانند ش، ج و ۴ حرف دیگر: é/ù/ú/í/ در مجموع دارای  ۹ حرف صدا دار و ۲۵ حرف بی‌ صدا می‌باشد. با به کار گرفتن این سیستم کاربران به اسانی‌ قادر به نشر اطلاعات و همچنین استفاده از پست الکترونیکی‌ به زبان کردی خواهند بود. از دیگر فواید این سیستم امکان ساختن فرهنگ لغات کوردی ،غلط یاب واژه‌ها با استفاده از سیستمهای عامل رایج و واژه  نگارها مانند محصولات شرکت Microsoft می‌باشد.این سیستم الفبایی میتواند به آسانی و بدون  محدودیت در هر برنامه کامپیوتری یا جستجوگر به کار گرفته شود. نشریات کوردی در تمام جهان برای همگان در دسترس خواهند بود. فراگیری زبان کوردی به گویشهای گوناگون آسانتر و محبوبتر خواهد شد. جامعهٔ کورد قادر به درک بهتر پیچیدگیهای ( گویشی و فرهنگی‌) حاضر و تجزیه و تحلیل آنها خواهد بود. یک سیستم الفبایی مشترک باعث فهم بهتر و  پرورش منافع ملی‌ کورد خواهد شد.

زن اسطوره ای موسیقی کردی(( عایشه شان))

شاهزاده‌ بی تاج و تخت موسیقی کوردی، عایشه‌ شان

یکی از هنرمندهان مبارز در کوردستان ترکیه شیرزنی به نام عایشه‌ شان میباشد.

عایشه‌ شان با صدایی گرم و دلنشین، با کلامی شیوا ضرب المثل قدیمی کوردی را که‌ میگوید:\\\" شیر شیر است چه‌ زن یا که‌ چه‌ مرد\\\" به‌ اثبات رساند.

عایشه‌ شان در میان ملت کورد به‌ اسامی: عیشان کورد، عایشه‌ شان ، عایشه‌ خان، عیشان عثمان و عیشان علی مشهور بود‌.

او در آبان سال 1938 در شهر دیاربکر دیده‌ به‌ جهان گشود.

زمانی که‌ هنرمندان و آوازخوانان کورد در خانه‌ پدری عایشه‌ شان گرد می آمدند و تا سپیده‌ صبح میسرودند ، عایشه‌ شان با دوستانش در پشت درهای بسته‌ تا خود صبح گوش جان و دل به‌ صدای گرم آنان میسپرد.

محتوای آهنگهای عایشه‌ شان که‌ از طرفی او را به‌ شنونده‌ می شناساند، از طرف دیگر‌ موضوعاتی از قبیل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی را نیز در بر میگیرد.

عایشه‌ شان که‌ در حسرت دیدار از کوردستان عراق بود، در سال 1979 موفق شد که‌ این بخش از کوردستان را زیارت کند.

مردم در کوردستان عراق به‌ گرمی از او پیشوازی کردند.در دهوک، کرکوک، هه‌ولیر و بغداد، همراه با هنرمندانی چون محمد عارف جزیری، عیسی برواری، گلبهار، تحسین طاها، نسرین شروان به‌ روی صحنه‌ رفت .

هنرمند کورد عایشه‌ شان ،29 آذر ماه سال 1996 بعد از سالها خدمات متمادی برای زبان و هنر ملت تحت ستم خود در بیمارستان شهرازمیر ترکیه‌ بر اثر بیماری سرطان در تنهایی دیده‌ از جهان فرو بست.

آهنگهای مشهور و ماندگار عایشه‌ شان عبارتند از : جمبلی میر حکاری، مم و زین، لی لی بیمال، زری حیران، جمیله‌، بریوان، کوچر، لاوک متینی، میرو، حسنیکو، درد هویه‌، قدر یار، خریبم دایه‌، نوروز، ولاتی من دیاربکر.




 

بسیاری از خود می پرسند آیا امیدی به گسترش کاربرد زبان کوردی وجود دارد؟

آیا می توان شان این زبان را به جایگاه مناسبی رساند؟ آیا می توان کاربرد آن را به موضوعاتی فراتر از رفع نیازهای روزمره کشاند و آنرا ابزار علم و دانش کرد، با آن شعر و ترانه سرود، رمان نوشت و تحسین خوانندگان سایر زبانها و ملتها را برانگیخت؟

شاید سوال ساده و بدیهی به نظر برسد اما به نظر می رسد تکرار آن مهم است. آری، امید هست و راه پیش روی زبان کوردی بسیار روشن است. می توان بحث را با ذکر دلایل بسیار ادامه داد. همچنین می توان به رویدادهای تاریخی استناد کرد و بر ادعای خود صحه گذاشت.آنچه که در حال حاضر به نام زبان ایتالیایی خوانده می شود در حقیقت تا قرن سیزدهم میلادی وجود نداشته است. ادبیات نوشته شده به زبان ایتالیایی همگی متعلق به قرن سیزدهم به بعد است. جالب است بدانیم حتی مارکوپولوی ایتالیایی، سفرنامه ی خود را با زبان فرانسوی نوشته است.امپراطوری بزرگ روم نتوانست از خود زبانی به یادگار بگذارد و از لاتین تنها نامی مانده است و اکنون در دل کتابخانه ها آرمیده است و گویشوران آن در حد نام و آوازه اش نیست. پس از انقراض امپراطوری روم، مردم ساکن در مرکز اصلی قدرت آن (ایتالیا) با پراکندگی و تنوع زبانی بسیار مواجه گشتند و سالها بعد توانستند زبان متحد خود را احیا کنند و زبان ایتالیایی نام نهند. حال چگونه است که بازماندگان امپراطوری بزرگ ماد نتوانند زبان خود را حفظ و احیا نمایند و بپرورند؟به جرات می توان گفت وضعیت امروز زبان کوردی بسیار بهتر از وضعیت زبان نو ظهور ایتالیایی در قرن ۱۳ میلادی است. پیشینه فرهنگی و تاریخی و غنای ادبی مردم کرد آنقدر روشن و استوار است که بتواند راهگشای مردم کرد در احیا و پرورش زبان کوردی باشد.اما با این حال ما کوردها که داعیه گسترش زبان خود داریم و در این راستا سایتهای زیادی بر پا نموده ایم و بعضا تمام کردها را مخاطب قرار داده ایم وگاهی بر گویش خاصی از کوردی تمرکز کرده ایم و یا اصولا الفبایی خاص را رواج می دهیم و … چه میزان برنامه ریزی زبان و مولفه های موثر در آن را مورد توجه قرار می دهیم؟برداشت من آن است که اغلب سایتهای مرتبط با زبان کوردی بر خط و دستور زبان و آیین نگارش تمرکز کرده اند و مقوله های مهمتر دیگر، فراموش شده اند و یا کمتر مورد توجه قرار دارند. در حقیقت برنامه ریزی زبان کوردی باید برای کارآمد کردن آن در سطوح مختلف باشد و صد البته موضوع حفظ ماهیت و هویت اصلی آن در این جریان کارآمدسازی نیز مورد توجه قرار گیرد.ما کردها باید نسبت به کارآمدی ابزاری زبان خود و شان عاطفی آن مطمئن شویم تا زبان دیگری را از نظر کارآیی و عاطفی به زبان خود ترجیح ندهیم و به کار نگیریم.

Çiaiê agrî

کوهی دو قلو ما بین کردستان ترکیه(استان آگری) و ایران(شهر ماکو)،که مردم کرد زبان منطقه برای آن افسانه ها ساخته اند.

دارای دو قلهٔ آتشفشانی آگری بزرگ (۵۱۵۶ متر) و آگری کوچک (۳۹۵۲ متر) است.

آگری در زبان کردی به معنی کوه آتشفشانی و آتشین است.

ای زمان یا با تو نخواهم زیست

                                           یا تو را با آزادی زینت خواهم داد

                                                                                                   (سخن بزرگ مرد کورد)

ضرب المثل کوردی

teref do pêiax xêstêne dê solaga deng

(اشاره به این دارد :کسی که اصرار به انجام یک کاری را دارد و پافشاری به انجام آن دارد)

gera goh nege

(اشاره به این دارد:کسی که در باره موضوعی که  بین دو نفر انجام شده خبر ندارد  با خبر نکنید.)

.dêiaro dera dêjm bokê deva êiane

(اشاره بی این موضوع دارد:که به طور غیر مستقیم می خواهیم کسی را از یه موضوع باخبر کنیم.)

hêndêg، rêndêg

(اشاره به این دارد:در یک کاری را کم انجام بدهی . اما بهترین نتیجه را داشته باشد.)